شنل

شنل، روپوشِ گشاد و بی‌آستین.

شِنِل، پوشش بدون آستینی است که روی دوش انداخته می‌شود و به‌وسیلۀ بندینک یا دگمه در ناحیه گردن بسته می‌شود. این پوشش قدمتی به درازای تاریخ دارد؛ به‌گونه‌ای که اثر آن‌ را از روی سنگ‌واره‌های متعلق به دوران باستان می‌توان یافت. شنل انواعی از جمله طَیلَسان، بُرنُس، حِبَرَه، شولا و کاردینال دارد و در گذشته در مراسم تاج‌گذاری پادشاهان مورد استفاده قرار می‌گرفت؛ همچنین پوشش مناسبی برای دوران بارداری، محافظت از سرما و باران و ایجاد جذابیت در تیپ افراد به ‌شمار می‌رود.

مفهوم‌شناسی

شنل به‌معنای پوشاکِ گشاد و بدون آستین است که روی دوش اندازند.Invalid tag extension name: ref شنل در ادبیات فارسی مترادف کلماتی مانند ردا، جُبِّه، عبا، طیلسان، بارانی، فوطه،Invalid tag extension name: ref روانداز، پالتو، بالاپوشInvalid tag extension name: ref و لَباده به‌معنای بارانی نمدین است.Invalid tag extension name: ref نویسندگان پیشین در آثار خود میان برخی از مترادف‌های این کلمه تفاوتی قائل نشده‌اند.Invalid tag extension name: ref واژۀ شنل در زبان روسی به معنای پالتوی بلند نظامی است و از این زبان وارد زبان فارسی شده است.Invalid tag extension name: ref

تاریخچه

در دورۀ ایلامی‌ها که نقطۀ آغاز حکومت پادشاهان در ایران بوده،Invalid tag extension name: ref زنان از شنل بلندی استفاده می‌کردند که از شانه چپ تا زانو را می‌پوشاند، به‌گونه‌ای که کتف راست عریان بوده است.Invalid tag extension name: ref مادها شنلی از جنس پوست پلنگ یا پوست گاو بر شانه می‌انداختند که حاشیه‌ای از پشم داشته است.Invalid tag extension name: ref وجود مجسمه‌ای با پوشش شنل در کاخ آپادانا (شوش) بیانگر بهره‌گیری از این نوع پوشش در زمان هخامنشیان است.Invalid tag extension name: ref در این دوره، شنل یک‌تکه پارچۀ حاشیه‌دار با سوراخی در وسط برای عبور سر بوده است که محدودۀ روی سینه، شانه‌ها و دست‌ها تا مچ را می‌پوشاندهInvalid tag extension name: ref و با یک بندینک در جلو گردن بسته می‌شد.Invalid tag extension name: ref زنان پارسی نیز شنلی مانند ردای مردان هخامنشی به ‌تن داشته‌اند.Invalid tag extension name: ref پارت‌ها شنلی مشابه شنل مادها؛ اما گشادتر می‌پوشیدند که با دگمه‌ای در وسط یا روی شانه بسته می‌شد.Invalid tag extension name: ref زنان عهد اشکانی نیز، شنل را روی نیم‌تاجی که بر سر می‌گذاشتند، می‌بستند.Invalid tag extension name: ref شنل در دورۀ ساسانیان کوتاه‌تر شد؛ به‌گونه‌ای که نصف بدن را از پشت می‌پوشاند و به‌وسیلۀ دو دگمۀ بزرگ در کنار گردن بسته می‌شد.Invalid tag extension name: ref شنلِ آستین‌بلند و چسبانی در میان زنان درباری در دورۀ ساسانی مرسوم بوده که نشان خاندان سلطنتی به شمار می‌رفت.Invalid tag extension name: ref برخی معتقدند شنل، نخستین مرتبه در منطقۀ تالش و به‌گونۀ بارانی به کار می‌آمده و بعدها به سرزمین‌های عربستان و عراق منتقل شده است.Invalid tag extension name: ref ظهور شنل کلاه‌دار به دورۀ طاهریان و صفاریان برمی‌گردد.Invalid tag extension name: ref در دورۀ طاهریان شنل بلندی تا ساق پا می‌پوشیدند که سرپوشی مانند سرپوش بارانی به ‌آن متصل بود. عده‌ای معتقدند، در این دوره، علمای منطقۀ شمال شرقی ایران از نوعی شنل جلوباز بهره می‌گرفتند که لبه‌های جلویی آن روی سینه به‌شکل مثلث برمی‌گشت. اُمَرا در دورۀ صفاریان از بالاپوشی مانند لَباده استفاده می‌کردند که در برخی موارد از پوست سمور و سنجاب تهیه می‌شد.Invalid tag extension name: ref جُبِّه در ابتدای دورۀ قاجار پوشش رسمی مردان در همۀ طبقات بود؛ اما با گذشت زمان، تنها به علما و اهل‌قلم اختصاص یافت.Invalid tag extension name: ref فرم امروزی شنل از اواخر دورۀ قاجار رواج یافت. هم‌اکنون، پوشیدن شنل در میان آقایان مرسوم نیست؛ اما بانوان به‌شکل‌های گوناگون از آن استفاده می‌کنند.Invalid tag extension name: ref

انواع شنل

تَیلسان، قدیمی‌ترین گونۀ شنل، ملحفه‌ای ضخیم و سبز رنگ، ویژۀ علمای ایرانی در دورۀ باستان؛Invalid tag extension name: ref
ردا یا بالاپوش، خلعت پادشاهان هخامنشی؛Invalid tag extension name: ref
بُرنُس، نوعی شنل کلاه‌دار (دورۀ طاهریان و صفاریان)؛Invalid tag extension name: ref
کلامیس، پوشش تابستانی مردان یونانی؛
توگا، لباس تشریفاتی قضات و سرداران در روم باستان؛
پالا، لباس زنان روم مسیحی؛Invalid tag extension name: ref
کاردینال، شنلی کلاه‌دار و سرخ‌رنگ (سدۀ 17م)؛Invalid tag extension name: ref
چوقا، پوششی بلند، راسته و بدون آستین، شاخصۀ شناسایی جامعۀ لر بختیاری؛Invalid tag extension name: ref
شولا، شنلِ گشاد بی‌آستین یا آستین‌حلقه‌ای پشمی، مورد استفادۀ چوپانان؛Invalid tag extension name: ref
پانچو، نوعی شنل جلوباز زنانه و مردانه (با اندکی تفاوت).Invalid tag extension name: ref

کاربردهای شنل

هنگام جنگ، سوارکاری یا شکار، مورد استفادۀ شاهان ماد؛Invalid tag extension name: ref
در مراسم تاج‌گذاری پادشاهان؛Invalid tag extension name: ref
روی لباس عروس؛Invalid tag extension name: ref
گستردنی هنگام خواب، مورد استفادۀ چوپانان؛Invalid tag extension name: ref
ایجاد پوشش در لباس‌های مجلسی تنگ، کوتاه یا بدون آستین؛
محافظت در مقابل سرما؛Invalid tag extension name: ref
پوشش مناسب برای چربی‌های اضافی بدن؛
مناسب برای دوران بارداری؛Invalid tag extension name: ref
ایجاد فرصت هنرنمایی برای طراحان لباس؛Invalid tag extension name: ref
محافظت در برابر باران؛Invalid tag extension name: ref
ایجاد جذابیت در تیپ افراد.Invalid tag extension name: ref

پانویس

منابع

«آشنایی با پانچو و شنل | تفاوت و شباهت‌ها»، وب‌سایت پارچی، تاریخ بازدید: 22 دی 1401ش.
«امپراتوری ایران و اصلاحات ساختاری»، وب‌سایت مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 16 تیر 1397ش.
«باارزش‌ترین جواهرات ایران کجا هستند؟»، وب‌سایت مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 22 دی 1401ش.
بابایی، پروین، «پوشاک زنان در دوران سلوکیان و اشکانیان»، وب‌سایت مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 15 اردیبهشت 1394ش.
«بالاپوش»، وب‌سایت لام تا کام، تاریخ بازدید: 22 دی 1401ش.
بلوکباشی، علی و دیگران، «آرایش و پوشش»، وب‌سایت مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 8 دی 1398ش.
«پانچو چه نوع لباسی است؟»، وب‌سایت آی‌بو‌لک، تاریخ بازدید: 22 دی 1401ش.
«پانچو و کاپ و شنل‌های رنگارنگ، برای فصل سرما/ از “ولنتینو” و “بربری” تا “لارف لورن”»، وب‌سایت پرشین‌وی، تاریخ بازدید: 22 دی 1401ش.
«پیشینۀ پوشاک مردان، از سامانیان تا ایلخانان»، وب‌سایت دارنیا، تاریخ درج مطلب: 1 اردیبهشت 1395ش.
خوشرو، ندا، «مدل شنل دخترانه جدید مناسب فصل پاییز و زمستان»، وب‌سایت آرگا، تاریخ درج مطلب: 21 مهر 1398ش.
«دگرگونی پوشش و پوشاک در تاریخ دیرینه ایرانیان گفت‌وگو با محمدرضا چیت‌ساز»، وب‌سایت مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1396ش.
«دودمان پادشاهی‌ ایران از دوران باستان تا پایان سلسله شاهی»، خبرگزاری ایلنا، تاریخ درج مطلب: 14 آبان 1400ش.
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 22 دی 1401ش.
ذیل واژۀ «شنل»، بخش مترادف در وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 22 دی 1401ش.
رحیمی، مهدی، «تاریخ پوشاک ایرانیان از ابتدای اسلام»، وب‌سایت عمده‌معرفی، تاریخ بازدید: 22 دی 1401ش.
شفیعی، مه‌سیما، «پوشاک ایرانیان»، وب‌سایت هفتواد کویر، تاریخ بازدید: 22 دی 1401ش.
«شنل برای روی لباس مجلسی زنانه و دخترانه»، وب‌سایت بهترین‌یاب، تاریخ درج مطلب: 2 فروردین 1401ش.
«شنل‌؛ خوش‌استایلی در زمستان»، وب‌سایت کمد سارک، تاریخ بازدید: 22 دی 1401ش.
«شنل»، ویکیجو دانشنامۀ آزاد پارسی، تاریخ بازدید: 22 دی 1401ش.
«کاربردها و انواع شنل لباس عروس»، وب‌سایت بزمینه، تاریخ بازدید: 22 دی 1401ش.
متین، پیمان، «پشم»، وب‌سایت مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 15 دی 1398ش.
مجابی، علی، تاریخ پوشاک جهان، بی‌جا، بی‌تا.
مشیری، مهشید، فرهنگ واژه‌های اروپایی در فارسی، وب‌سایت آبادیس، تاریخ بازدید: 22 دی 1401ش.
معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت آبادیس، تاریخ بازدید: 22 دی 1401ش.