حیای زن
حیای زن؛ حالت درونی و ذاتی بازدارندۀ زنان از زشتی.
حیای زن، حالتی نفسانی در سرشت زن و حریم او در ارتباط با مردان است که مانع از انجام‌دادن کارهای ناپسند می‌شود و شامل حیا در پوشش، نگاه و صحبت‌کردن است. حیا در زنان به‌دلیل ظرافت و لطافت‌های بیشتر، اهمیت بیشتری دارد. امروزه با پیشرفت فناوری و گسترش روابط، حیا در بهینه‌سازی روابط، مهار غریزۀ جنسی، تضمین عفّت، سلامت روان و ایجاد جامعۀ مطلوب نقش دارد.
مفهوم‌شناسی
حیا به‌معنای شرم و آزرم،<ref>دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ حیا. </ref> عدم نگاه آلوده به نامحرم<ref>«حیا»، ویکی‌پرسش. </ref> و پرهیز از کارهایی است که ملامت، مجازات و هراس به دنبال دارد. همچنین برخی معتقدند که واژۀ حیا، از حیات گرفته شده است؛ چرا که بر اساس احساس گناه و شرم، امکان تغییر در زندگی انسان وجود دارد.<ref> نساجی، «حیا چیست؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> ماهیت حیا به‌گونه‌ای است که علاوه بر بازداری از انجام‌دادن زشتی‌ها، انسان را به اعمال نیکو سوق می‌دهد.<ref> رضاپور و گلی‌زاده، «بررسی و تحلیل مفهوم حیا در متون عرفانی با تأکید بر مشرب عرفانی بغداد و خراسان»»، 1396ش، ص40. </ref>
نسبت حیا و ایمان
حیا با ایمان رابطۀ مستقیم دارد. شرم در هر انسانی وجود دارد؛ ولی حیا مختص انسان مؤمن است.<ref> «حیای زن قبل و بعد از ازدواج»، وب‌سایت تبیان.</ref> در واقع ایمان، اشاره به شرم مؤمن در پرهیز از اعمال ناپسند به‌دلیل ترس از خدا دارد.<ref>نساجی، «حیا چیست؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref>
حیای زن در آموزه‌های دینی
در آموزه‌های دینی، زن نقش اساسی در عفّت‌گرایی، استحکام و پاکدامنی خانواده دارد و بی‌حیایی با ارزش او ناسازگار است.<ref>«حیای زن قبل و بعد از ازدواج»، وب‌سایت تبیان.</ref> به فرمودۀ امام صادق حيا ده سهم است که یک سهم آن در مردان و نه سهم در زنان است.<ref>شیخ صدوق، الخصال، 1382ش، ج3، ص438.</ref>
زنان باحیا در قرآن
قرآن کریم، ساره،<ref>سورۀ ذاریات، آیۀ 29. </ref> حوّا<ref>سورۀ اعراف، آیۀ 19. </ref> و مریم<ref>سورۀ مریم، آیۀ 18. </ref> را به‌عنوان مصادیق زنان باحیا معرفی کرده است. دختران حضرت شعیب معروف‌ترین زنانی هستند که در قرآن به حیای آنها اشاره شده است. خداوند در قرآن، به دورماندن دختران شعیب از اختلاط با مردان در آب‌دادن گوسفندان، نحوۀ پاسخ‌‌گویی آنها به سؤال حضرت موسی در مورد دلیل آب ندادن گوسفندان و راه رفتن توأم با حیای یکی از آنها هنگام گفت‌وگو با حضرت موسی<ref>«دختران شعیب (قرآن)»، ویکی‌فقه.</ref> به‌عنوان الگو برای زنان اشاره دارد.
حیا و پوشش
پوشیدگی، یکی از نمادهای حیا است که در حجاب تن نمود پیدا می‌کند و پایبندی به آن در زنان، کمال محسوب می‌شود.<ref> سجادی، «قرآن و فلسفۀ حجاب»، 1386ش، ص63.</ref> پوشش زن مطابق با فطرت انسان و در راستای حفظ حیا است.<ref> «ضرورت بحث از حجاب و پوشش بانوان در جامعه؟»، وب‌سایت آیین رحمت.</ref> زن با حیا، سعی در پوشش کامل بدن خود در برابر نامحرم دارد. حیا در پوشش باعث عزّت، سلامت روان، امنیت، تعالی و احترام زن و رشد جامعه می‌شود و در پیشگیری از فساد، فحشا و طلاق مؤثر است.<ref> «حجاب با پوشش و حجاب زن ارتباط مستقیم دارد»، خبرگزاری رسمی حوزه.</ref>
مراحل تحول حیا در زنان
در برخی از احادیث به مراحل حیا در زنان که لایه‌های تضمین‌کنندۀ عفّت زن هستند، اشاره شده است:
عادت ماهیانه
با شروع عادت ماهیانه، زن احساس شرم می‌کند. با گذر زمان، این وضعیت عادی و اولین لایۀ حیا برداشته می‌شود.
نامزدی و عقد
نشستن کنار داماد پای سفرۀ عقد، سنگین‌ترین حالت این مرحله است. پس از مدتی، زن رفتار روان‌تری با همسر خود دارد که نشان از ریخته‌شدن لایۀ بعدی حیا دارد.
عروسی
ورود به خانۀ شوهر، موقعیت تازه‌ای همراه با حس شرم است که با سپری‌شدن آن، لایۀ دیگری از حیا از بین می‌رود.
بارداری
بیشترین شرم زن در طول مراحل تحول حیا که در آن زن به‌دلیل بار روانی زیاد، سعی در پنهان کردن آن دارد.
یائسگی
یائسگی به‌عنوان یکی از لایه‌های از بین برندۀ حیای زن، اثری در کاهش حیای زنان ندارد. گذر از چهار مرحلۀ اشاره شده، سبب تسهیل تعامل و رابطۀ جنسی زوجین می‌شود. در حقیقت مأموریت آنها، همراهی‌کردن عفّت زن تا خانۀ همسر است. بعد از ازدواج و بارداری، موضوع پرهیز از رابطۀ نامشروع برای جلوگیری از فساد و فحشا مطرح است.<ref>«مراحل پنج‌گانۀ تحول حیا در زنان»، وب‌سایت آکاایران. </ref> در واقع، در هر کدام از مراحل کاهش حیا، عواملی جایگزین، همانند علاقۀ زنان به فرزندان و حفظ خانواده و توانایی‌های اخلاقی، مانند صبر باعث مصون‌ماندن زنان از آسیب‌های ناشی از کاهش لایه‌های حیا خواهند بود.<ref>خادم‌پیر، «خاستگاه، عوامل و آثار شرم و حیا در نگاه قرآن و حدیث»، 1394ش، ص138. </ref>
انواع حیا در زنان
حیا در زنان در یک دسته‌بندی به سه نوع تقسیم شده است: حیا در پوشش؛ حیا در نگاه؛<ref>سورۀ نور، آیۀ 31 و 32. </ref> حیا در صحبت‌کردن.<ref>سورۀ احزاب، آیۀ 32.</ref>
نشانه‌های حیا در زنان
حیا به‌عنوان حالتی درونی دارای نشانه‌هایی است: پرهیز از چشم‌چرانی؛ پرهیز از رفتارهای تحریک‌آمیز؛ حفظ پوشش؛ زیست عفیفانه؛ پوشاندن عورت.<ref>«نشانه‌های حیا (قرآن)»، ویکی‌فقه. </ref>
آثار حیا
حیا دارای آثار فردی و اجتماعی فراوانی است که برخی از آنها عبارت‌اند از:
پاکدامنی
حیا مانع انحراف جنسی و بی‌عفّتی است.
سلامت روان
حیا یک ویژگی درونی است که رعایت آن باعث تعادل انسان و توازن در روابط است.
حفظ شخصیت
حیا مانع انجام‌دادن کارهای خلاف ادب است.
ادب
حیا باعث مزیّن‌شدن انسان به ادب می‌شود.<ref> «آثار و فواید حیا در بانوان»، خبرگزاری فارس.</ref> از دیگر آثار حیا می‌توان به کرامت نفس، جلوگیری از گناه، عفّت، محبت خدا، آمرزش گناهان، انجام‌دادن اعمال نیک،<ref>خادم‌پیر، «خاستگاه، عوامل و آثار شرم و حیا در نگاه قرآن و حدیت»، 1394ش، ص148 و 149. </ref> ایجاد جامعۀ مطلوب،<ref> «حیای زن قبل و بعد از ازدواج»، وب‌سایت تبیان.</ref> مهار افکار و تنظیم هیجان، حفظ حریم و حقوق در روابط بین‌فردی<ref>ابراهیمی هرستانی، «حیا برتربن زیبایی»، وب‌سایت راسخون.</ref> اشاره کرد.
عوامل تضعیف حیا
گاهی عواملی موجب تضعیف حیا می‌شوند که برخی از آنها عبارت‌اند از:
بی‌توجهی
غفلت از حیا، باعث کمرنگ‌تر شدن آن می‌شود.
بی‌حیایی والدین
تربیت و رفتار نادرست والدین، پایۀ بیشتر بی‌حیایی‌ها در فرزندان است.
رسانه
تماشای رسانه‌های تصویری حاوی صحنه‌های نامطلوب، بر حیای انسان مؤثر است.<ref> «آثار و فواید حیا در بانوان»، خبرگزاری فارس.</ref> همچنین تعلیم‌وتربیت نامناسب، الگوی نامناسب در خانواده، روش‌های نامناسب تبلیغ، فراموشی جهان آخرت، تداخل نقش‌های جنسیتی، حجاب نامناسب، رفتار حرام و تغذیۀ حرام از عوامل تضعیف‌کنندۀ حیا است.<ref> خادم‌پیر، «خاستگاه، عوامل و آثار شرم و حیا در نگاه قرآن و حدیت»، 1394ش، ص138.</ref>
پانویس
منابع
- «آثار و فواید حیا در بانوان»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 21 تیر 1390ش.
- ابراهیمی هرستانی، احمد، «حیا برترین زیبایی»، وب‌سایت راسخون، تاریخ بازدید: 2 فروردین 1402ش.
- «حجاب با پوشش و حجاب زن ارتباط مستقیم دارد»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب: 20 تیر 1399ش.
- «حیا»، ویکی‌پرسش، تاریخ بازدید: 11 فروردین 1402ش.
- «حیای زن قبل و بعد از ازدواج»، وب‌سایت تبیان، تاریخ بازدید: 2 فرودین 1402ش.
- خادم‌پیر، علی، «خاستگاه، عوامل و آثار شرم و حیا در نگاه قرآن و حدیت»، بصیرت و تربیت اسلامی، شمارۀ 32، بهار 1394ش.
- «دختران شعیب (قرآن)»، ویکی‌فقه، تاریخ بازدید: 11 فروردین 1402ش.
- دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ حیا، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1402ش.
- رضاپور، زینب و گلی‌زاده، پروین، «بررسی و تحلیل مفهوم حیا در متون عرفانی با تأکید بر مشرب عرفانی بغداد و خراسان»، مطالعات عرفانی، شماره 25، بهار و تابستان 1396ش.
- سجادی، سید ابراهیم، «قرآن و فلسفۀ حجاب»، پژوهش‌های قرآنی، شمارۀ 51 و 52، پاییز و زمستان 1386ش.
- شیخ صدوق، الخصال، قم، جامعه مدرسین، 1382ش.
- «ضرورت بحث از حجاب و پوشش بانوان در جامعه؟»، وب‌سایت آیین‌رحمت، تاریخ بازدید: 2 فروردین 1402ش.
- «مراحل پنج‌گانۀ تحول حیا در خانم‌ها، از ازدواج تا مادر‌شدن»، وب‌سایت آخرین خبر، تاریخ درج مطلب: 21 فروردین 1396ش.
- «مراحل پنج‌گانۀ تحول حیا در زنان«، وب‌سایت آکا، تاریخ بازدید: 1 فروردین 1402ش.
- نساجی، زهرا، «حیا چیست؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 11 فروردین 1402ش.
- «نشانه‌های حیا (قرآن)»، ویکی‌فقه، تاریخ بازدید: 10 فروردین 1402ش.