جشن تکلیف
جشن تکلیف؛ آیین آشنایی دختران و پسران نوبالغ با زندگی دینی و حرکت در مسیر آن.
جشن تکلیف یک برنامهٔ شیرین تربیتی برای بزرگداشت رسیدن دختران و پسران به آغاز بندگی خداوند است. مراسم جشن تکلیف همزمان با بالغ شدن دختران و پسران در خانه و مدرسه برگزار می‌شود.
مفهوم‌شناسی
مراسم جشن تکلیف یا همان جشن عبادت یکی از مراسم‌هایی است که برای پسران و دخترانی که تازه بالغ شده‌اند، برگزار می‌شود.<ref>«جشن تکلیف (جشن عبادت)»، وب‌سایت رایاد.</ref>
نشانه‌های بلوغ در دختران و پسران
از نشانه‌های بلوغ می‌توان به بيرون آمدن منى، روييدن موى درشت بالاى اندام جنسی و سن (کامل شدن 9 سال قمری برای دختران و كامل شدن 15 سال قمرى برای پسران)<ref>کامل‌شدن 9 سال قمری دختران (معادل 8 سال و 8 ماه و 20 روز) و کامل شدن 15 سال قمری پسران (معادل 14 سال و 6 ماه و 15 روز) است. </ref> اشاره کرد؛ هرکدام از این نشانه‌ها زودتر پدیدار شود، فرد باید همانند یک انسان بزرگ به انجام عبادات بپردازد و از آنچه خدا ممنوع کرده است، پرهیز کند. نخستین عادت ماهانه و بارداری نیز از نشانه‌های اختصاصی بلوغ دختران است.<ref>«بلوغ»، ویکی‌شیعه.</ref>
مبدع جشن تکلیف
قدمت برگزاری این جشن به قرن هفتم هجری قمری بازمی‌گردد و از افتخارات سید بن طاووس،<ref>فقیه، محدث، عارف، ادیب و شاعر شیعیان.</ref> (۵۸۹-۶۶۴ق) است. وی پس از این‌که وارد سال شانزدهم عمر خود شد، خود را لایق درک محضر الهی، مخاطب دستورات خدا و فرمان‌برداری از خداوند دید. بنابراین با دعوت، پذیرایی و شیرینی‌دادن به مردم جشن بندگی خود را برپا کرد و این جشن را «جشن تشریف» نامید؛ زیرا او معتقد بود که در این روز به‌طور رسمی به شرف و افتخار دین اسلام رسیده است. وی در حقیقت، بر این باور بود که در این روز «مُشرَّف» شده است و نَه «مکلّف». از این رو، او به انجام اعمال دینی عشق می‌ورزید و انجام دستورات الهی را همراه با سختی و زحمت نمی‌دانست؛ بلکه آن را باعث شادمانی و شایستهٔ جشن تلقی می‌کرد.<ref>«سید بن طاووس، مبدع «جشن تکلیف» در 8 قرن پیش»، خبرگزاری فارس.</ref>
اهمیت جشن تکلیف
از نظر سید بن طاووس سن تکلیف همان رسیدن به سن کمال عقلی است که فرد را شایستهٔ تکلیف از سوی خداوند متعال کرده است؛ از این رو، لازم است که انسان منتظر فرا رسیدن چنین روزی باشد و آن را از بهترین روزهای زندگی به شمار آورده و به‌عنوان عید به آن نگاه کند و هر سال آن روز را با صدقه دادن و شکرگزاری به خاطر نعمت عقلی که خدا به او داده است، سپری کند.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجة لثمرة المهجة، ۱۳۷۰ق، ج۱، ص۸۶.</ref>
مراسم جشن تکلیف در ایران
این رویداد مذهبی یکی از جشن‌های مهم در ایران است.<ref>برگزاری جشن تکلیف»، وب‌سایت رایکا.</ref> این جشن که یادآور یک مرحلهٔ شیرین در زندگی انسان مسلمان است،<ref>«دانش‌آموزان سرمایۀ بزرگ جامعه هستند/ جشن تکلیف دختران مدرسۀ حاج میری برگزار شد + عکس»، خبرگزاری فارس.</ref> در اکثر خانواده‌ها و مدارس کشور به‌شکل باشکوهی به اجرا در می‌آید و تا مدت‌ها در ذهن نوجوانان باقی می‌ماند.<ref>«جشن تکلیف (جشن عبادت)»، وب‌سایت رایاد.</ref> در سال 1401ش نیز صدها تن از دانش‌آموزان دختر ایرانی، آغاز فصل بندگی خود را با حضور رهبر انقلاب اسلامی ایران جشن گرفتند. آیت‌الله خامنه‌ای در این مراسم، جشن تکلیف را یک عید واقعی دانست که فرد از آن لحظه، قابلیت «مخاطبِ خدا شدن»، را که رتبه‌ای بسیار با ارزش در انسانیت است، پیدا می‌کند.<ref>«مراسم جشن تکلیف دختران دانش‌آموز با حضور رهبر انقلاب»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.</ref>
مراسم جشن تکلیف در سایر کشورها
علاوه بر ایران، مراسم جشن تکلیف در کشورهای اسلامی، مانند لبنان،<ref>«برپایی جشن تکلیف دختران ایرانی و لبنانی مقیم سنگال»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن.</ref> سوریه،<ref>«عکس خبری/ جشن تکلیف دختران شیعه در شهر لاذقیۀ سوریه»، وب‌سایت مدافعون.</ref> افغانستان،<ref>«جشن تکلیف دخترانِ شهرک «کمپ سخی» در مزار شریف برگزار شد»، خبرگزاری صدای افغان (آوا).</ref> نیجریه<ref>«مراسم جشن تکلیف نوجوانان مسلمان در نیجریه برگزار شد»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن.</ref>،هند،<ref>برگزاری جشن تکلیف در کارگیل هند»، خبرگزاری ایکنا.</ref> گینه،<ref>«برگزاری جشن تکلیف جمعی از دختران در مجمع اسلامی کشور گینه + تصاویر»، خبرگزاری رسمی حوزه.</ref> پاکستان،<ref>«جشن بهار قرآن، عبادت و تکلیف در لاهور برگزار شد»، خبرگزاری مهر.</ref> عراق،<ref>«برگزاری جشن تکلیف برای دانش‌آموزان دختر مدارس عراق با همکاری آستان قدس عباسی»، شبکۀ جهانی الکفیل.</ref> روسیه<ref>«برگزاری جشن تکلیف دختران شیعه در روسیه/ فیلم»، پایگاه خبری- تحلیلی حقایق قفقاز.</ref> و در مراکز اسلامی کشورهایی مانند کنگو،<ref>«عکس: جشن تکلیف دختران شیعه در کنگو»، فردا نیوز.</ref> انگلیس،<ref> «جشن تکلیف دختران در انگلیس»، خبرگزاری مشرق.</ref> آلمان<ref>نوابی، «مراسم جشن تکلیف دختران در شب میلاد حضرت فاطمه در مرکز اسلامی برلین»، مجمع جهانی شیعه‌شناسی.</ref> و آمریکا<ref>«مراسم جشن تکلیف دختران در ایالت میشیگان آمریکا»، وب‌سایت ویس‌گون.</ref> برگزار می‌شود.
جشن تکلیف بین‌المللی
در سال 1400ش، مراسم جشن شکوفه‌های بهشتی برای دختران تازه مکلّف یازده کشور اسلامی، شامل افغانستان، آذربایجان، ایران، پاکستان، سوریه، عراق، لبنان، گامبیا، گینه، نیجریه و هندوستان برای نخستین بار در سطح بین‌المللی و در حرم مطهر رضوی برگزار شد.<ref>«جشن تکلیف دختران تازه مکلّف از 11 کشور اسلامی در حرم مطهّر رضوی برگزار شد»، خبرگزاری فارس.</ref>
مکان برگزاری جشن تکلیف
معمولاً مراسم جشن تکلیف برای دختران و پسران در خانه و مدرسه برگزار می‌شود. برای برگزاری جشن تکلیف در خانه، دعوت از همسالان و افرادی که تناسب لازم با این فضای معنوی و اخلاقی را دارند، باعث افزایش تأثیرگذاری مراسم است.<ref>«مراسم جشن تکلیف + عکس‌ها و ایده‌های جذاب»، وب‌سایت های حجاب.</ref> در مدارس نیز جشن تکلیف برای دانش‌آموزانی که تازه به بلوغ رسیده‌اند، به‌صورت همزمان برگزار می‌شود<ref>برگزاری جشن تکلیف»، وب‌سایت رایکا.</ref>و اولین نکته در برگزاری مراسم، بزرگ‌بودن فضا و برگزاری مراسم در فضای معنوی مانند مسجد و حسینیه است.<ref>«مراسم جشن تکلیف + عکس‌ها و ایده‌های جذاب»، وب‌سایت های حجاب.</ref> همچنین نمازخانه، سالن اجتماعات، حیاط مدرسه، پارک، پایگاه‌های گردشی و فرهنگ‌سراها<ref>«آنچه باید دربارۀ جشن تکلیف پسرانه بدانید!»، وب‌سایت رایاد.</ref> از جمله مکان‌های برگزاری مراسم جشن تکلیف است.
شیوهٔ برگزاری مراسم جشن تکلیف
این مراسم باید به گونه‌ای برگزار شود که لذت معنوی این جشن به نوجوانان منتقل شود و محتوای جشن در پرورش و رشد روحی و فکری آنان اثرگذار باشد؛<ref>«جشن تکلیف (جشن عبادت)»، وب‌سایت رایاد.</ref> لذا کارشناسان تربیتی برای برگزاری جشنی به یاد ماندنی، برنامه‌های زیر را پیشنهاد می‌دهند: انتخاب مکان و زمان مناسب، انتخاب مجری، دعوت از سخنران، تهیهٔ هدیه، تعهدنامه، لوح و بستهٔ جشن تکلیف و پذیرایی؛<ref>«مراسم جشن تکلیف + عکس‌ها و ایده‌های جذاب»، وب‌سایت های حجاب.</ref>
- انجام‌دادن تزییناتی خاص با استفاده از پارچهٔ ساتن سفید و رنگی، روبان، بادکنک، تور سفید و گل‌های تزیینی؛
- تهیهٔ لباس سفید و تاج بندگی برای تقویت اعتمادبه‌نفس فرد مکلّف؛
- دعوت از مهمانان؛
- قرائت قرآن؛
- اجرای نمایش با موضوع اطاعت از خدا و نماز؛
- برگزاری مسابقه؛
- خواندن سرود جشن تکلیف؛<ref>«مراسم جشن تکلیف + عکس‌ها و ایده‌های جذاب»، وب‌سایت های حجاب.</ref>
- اهدای بستهٔ جشن تکلیف برای دختران، شامل چادرنماز، کیف و سجاده و هدیه، مانند چادر مشکی مدل‌دار، عطر، قرآن رنگی، مقنعه‌های دخترانه، ساق‌دست و روسری، تونیک دخترانه<ref>«ایده‌های تزیین جشن تکلیف در منزل/ چگونه جشن تکلیف زیبایی داشته باشیم؟»، وب‌سایت جدول‌یاب.</ref> و بستهٔ جشن تکلیف پسران، شامل سجاده، مهر رکعت‌شمار، تسبیح، قبله‌نما و قرآن جیبی و هدیهٔ مناسب، مانند بازی‌های فکری، کتاب، نرم‌افزار آموزش قرائت قرآن و رفتن به اردوی گردشی و زیارتی؛<ref>«آنچه باید دربارۀ جشن تکلیف پسرانه بدانید!»، وب‌سایت رایاد.</ref>
- سخنرانی کارشناس دین در مورد مسائل اعتقادی، اخلاقی و فقهی مانند انتخاب مرجع تقلید؛
- اقامهٔ نماز جماعت؛
- خواندن دسته‌جمعی تعهدنامه بعد از اقامهٔ نماز؛
- پهن‌کردن سفرهٔ جشن تکلیف و پذیرایی؛
- تهیه کیک جشن تکلیف؛
- اهدای لوح یادبود مراسم؛
- فیلم‌برداری و عکس‌گرفتن؛
- بدرقه با ردکردن از زیر قرآن.<ref>«مراسم جشن تکلیف + عکس‌ها و ایده‌های جذاب»، وب‌سایت های حجاب.</ref>
شکرانۀ جشن تکلیف
در این مراسم نوجوانان به شکرانهٔ پیدا کردن شایستگی برای سخن گفتن خدا با آنها، به کارهای زیر می‌پردازند:
- سجدهٔ شکر؛
- صدقه دادن؛
- سلام بر فرشتگان؛
- پناه‌بردن به خدا از شرّ شیطان.<ref>«جشن تکلیف چیست؟»، وب‌سایت ویرگول.</ref>
جشن تکلیف مجلّل
برگزاری جشن تکلیف در مکان‌های مجلّل و با تزیینات گران‌قیمت<ref>«فیلم وقتی جشن تکلیف هم لاکچری می‌شود»، وب‌سایت آخرین خبر.</ref> و پوشاندن لباس‌های نامناسب با حال‌و‌هوای جشن تکلیف بر تن کودکان و تبدیل‌کردن آنها به بازیگران مد و لباس، نشان‌دهندهٔ فاصله گرفتن از اهداف این برنامه معنوی و دینی است.<ref>«جشن تکلیف لاکچری؛ رسم تازۀ ایرانی‌ها برای چشم و هم‌چشمی»، باشگاه خبرنگاران جوان.</ref> برخی از کارشناسان فرهنگی، برگزاری جشن تکلیف مجلّل را در واقع، نوعی تغییر فرهنگی<ref>«وقتی چشم جشن تکلیف هم به لاکچری‌بازی روشن می‌شود»، باشگاه خبرنگاران جوان.</ref> با الهام از برنامه‌های خارجی<ref>«جشن تکلیف لاکچری؛ رسم تازۀ ایرانی‌ها برای چشم و هم‌چشمی»، باشگاه خبرنگاران جوان.</ref> و نمایانگر تفاخر، ایجاد حس بدبینی به ارزش‌های دینی، سوء‌استفاده از کودک، اظهار خودشیفتگی و به نمایش گذاشتن شکاف طبقاتی می‌دانند.<ref>«وقتی چشم جشن تکلیف هم به لاکچری‌بازی روشن می‌شود»، باشگاه خبرنگاران جوان.</ref>
پانویس
منابع
- «ایده‌های تزیین جشن تکلیف در منزل/ چگونه جشن تکلیف زیبایی داشته باشیم؟»، وب‌سایت جدول‌یاب، تاریخ بازدید: 25 فروردین 1402ش.
- «آغاز سنّ تکلیف پسران و دختران»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 1 مرداد 1399ش.
- «آنچه باید دربارهٔ جشن تکلیف پسرانه بدانید!»، وب‌سایت رایاد، تاریخ بازدید: 25 فروردین 1402ش.
- «برپایی جشن تکلیف دختران ایرانی و لبنانی مقیم سنگال»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن، تاریخ درج مطلب: 26 یهمن 1392ش.
- «برگزاری جشن تکلیف»، وب‌سایت رایکا، تاریخ بازدید: 25 فروردین 1402ش.
- «برگزاری جشن تکلیف برای دانش‌آموزان دختر مدارس عراق با همکاری آستان قدس عباسی»، شبکهٔ جهانی الکفیل، تاریخ درج مطلب: 26 مارس 2019م.
- «برگزاری جشن تکلیف جمعی از دختران در مجمع اسلامی کشور گینه + تصاویر»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب: 4 بهمن 1400ش.
- «برگزاری جشن تکلیف دختران شیعه در روسیه/ فیلم»، پایگاه خبری- تحلیلی حقایق قفقاز، تاریخ درج مظلب: 7 بهمن 1400ش.
- «برگزاری «جشن تکلیف» در کارگیل هند»، خبرگزاری ایکنا، تاریخ درج مطلب: 30 اردیبهشت 1398ش.
- «برگزاری جشن تکلیف در منزل»، وب‌سایت رایاد، تاریخ بازدید: 25 فروردین 1402ش.
- «جشن بهار قرآن، عبادت و تکلیف در لاهور برگزار شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 7 اسفند 1398ش.
- «جشن تکلیف (جشن عبادت)»، وب‌سایت رایاد، تاریخ بازدید: 6 اردیبهشت 1402ش.
- «جشن تکلیف چیست؟»، وب‌سایت ویرگول، تاریخ بازدید، 15 فروردین 1402ش.
- «جشن تکلیف دختران تازه مکلّف از 11 کشور اسلامی در حرم مطهّر رضوی برگزار شد»، خبرگزاری فارس، 7 فروردین 1400ش.
- «جشن تکلیف دختران در انگلیس»، خبرگزاری مشرق، تاریخ درج مطلب: 26 اردیبهشت 1393ش.
- «جشن تکلیف دخترانِ شهرک «کمپ سخی» در مزار شریف برگزار شد»، خبرگزاری صدای افغان (آوا)، تاریخ درج مطلب: 6 اسفند 1396ش.
- «جشن تکلیف لاکچری؛ رسم تازهٔ ایرانی‌ها برای چشم و هم‌چشمی»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 26 آذر 1399ش.
- «دانش‌آموزان سرمایهٔ بزرگ جامعه هستند/ جشن تکلیف دختران مدرسهٔ حاج میری برگزار شد + عکس»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 16 بهمن 1401ش.
- «سید بن طاووس، مبدع جشن تکلیف در 8 قرن پیش»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 7 مرداد 1396ش.
- سید بن طاووس، برنامه سعادت، ترجمة محمدباقر شهیدی گلپایگانی، تهران، مکتبة المرتضویه، بی‌تا.
- «عکس: جشن تکلیف دختران شیعه در کنگو»، فردا نیوز، تاریخ درج مطلب: 2 تیر 1395ش.
- «عکس خبری/ جشن تکلیف دختران شیعه در شهر لاذقیهٔ سوریه»، وب‌سایت مدافعون، تاریخ بازدید: 2 اردیبهشت 1402ش.
- «فیلم وقتی جشن تکلیف هم لاکچری می‌شود»، وب‌سایت آخرین خبر، تاریخ درج مطلب: 24 آذر 1399ش.
- «مراسم جشن تکلیف + عکس‌ها و ایده‌های جذاب»، وب‌سایت های حجاب، تاریخ درج مطلب: 27 اردیبهشت 1398ش.
- «مراسم جشن تکلیف دختران دانش‌آموز با حضور رهبر انقلاب»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب»: 11 بهمن 1401ش.
- «مراسم جشن تکلیف دختران در ایالت میشیگان آمریکا»، وب‌سایت ویس‌گون، تاریخ بازدید: 2 اردیبهشت 1402ش.
- «مراسم جشن تکلیف نوجوانان مسلمان در نیجریه برگزار شد»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن، تاریخ درج مطلب: 26 تیر 1396ش.
- نوابی، سید احمد، «مراسم جشن تکلیف دختران در شب میلاد حضرت فاطمه در مرکز اسلامی برلین»، مجمع جهانی شیعه‌شناسی، تاریخ درج مطلب: 3 بهمن 1400ش.
- «وقتی چشم جشن تکلیف هم به لاکچری‌بازی روشن می‌شود»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 27 آذر 1399ش.