لباس مردان لرستان: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۲ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۱۲

لباس مردان لرستان؛ تن‌پوش مردان ایران در استان لرستان.

منطقة لرستان به لرهای فِیلی شهرت دارد و لباس مردان لر متناسب با شرایط آب‌وهوایی و شغل اصلی آن‌ها که دامداری است، انتخاب می‌شود. لباس مردان لر از انواع مختلفی تشکیل شده که قدیمی‌ترین و مشهود‌ترین آن «سُتره» است. پوشش مردان این منطقه، ساده و از جنبة تزیینی کمی برخوردار است.

لباس مردم لرهای فِیلی

منابع تاریخی و مطالعات مردم‌شناسی نشان می‌دهد لرهایی که در استان‌های لرستان، ایلام، همدان، شمال خوزستان و مناطقی از کرمانشاه و حتی لرهایی که در بغداد و شرق کشور عراق زندگی می‌کنند، به لرهای فِیلی شهرت دارند که نوع پوشش آن‌ها با لرهای بختیاری و بویراحمدی متفاوت است. لباس مردان لر فیلی با توجه به شیوة زندگی در دل دشت‌ها و کوه‌ها و روحیات حماسی و جنگی، هیبت و عظمت قوم لر را به تصویر کشیده است. لباس لرهای فیلی به «شال و سُتره» معروف است و کلاه نمدی و سربند‌ها، زیبایی لباس لری را چند برابر می‌کند.<ref> «لباس سنتی لرستان از اصالت و زیبایی تا تنوع و رنگارنگی»، خبرگزاری برنا.</ref>

انواع لباس مردان لر

لباس مردان لر ساده و دارای تزیینات اندک و متناسب با شرایط آب‌و‌هوایی و شغل اصلی آن‌ها که دامداری است، طراحی شده است.<ref> مجابی، «لباس مرد لر ایران»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص1.</ref>

کلاه نمدی

کلاه نمدی مردان لر به دو شکل مدور (شبیه کلاه بختیاری) و غیر مدور است:

کلاه نمدی مدور

کلاهی است گرد و بدون لبه که از نمد ساخته شده و بلندی آن حدود 30 تا 40 سانتی‌متر است و از بالا، بزرگ‌تر و پهن‌تر به ‌نظر می‌رسد.<ref>آرین‌پور، بررسی هویت فرهنگی قوم لر و قوم لک با تکیه بر پوشاک، 1400ش، ص105.</ref> رنگ کلاه عمدتاً مشکی‌رنگ است و گاهی‌اوقات به رنگ‌های روشن نیز دیده می‌شود. رنگ‌های به‌کار رفته در کلاه مردان، طبیعی و متناسب با پشم محلی گوسفندان است. به ‌نظر می‌رسد این کلاه از کلاه نمدی مردان بختیاری بلند‌تر است.<ref> مجابی، «لباس مرد لر ایران»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص1 و 2.</ref> به‌نوع قدیمی این کلاه، «کهگو» (Kahgu) می‌گویند.<ref>آرین‌پور، بررسی هویت فرهنگی قوم لر و قوم لک با تکیه بر پوشاک، 1400ش، ص105.</ref>

کلاه نمدی غیر مدور

این نوع کلاه اغلب به‌رنگ روشن بوده و کفی آن به‌صورت هشتی بالا آمده است.<ref> مجابی، «لباس مرد لر ایران»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص2.</ref>

سربند

سربند با کلاه نمدی مدور و غیر مدور به‌ کار می‌رود. (اغلب کلاه نمدی غیر مدور). سربند به‌تنهایی استفاده نمی‌شود و اغلب جوانان آن را طوری می‌بندند که ریشه‌های آن در اطراف صورت ریخته می‌شود. سربند‌های مردان لر از پارچه‌های کلاغه‌ای، به‌رنگ‌های تیره تهیه می‌شود که حاشیه‌های آن در دو نوع ریشه‌دار و بدون ریشه است.<ref>مجابی، «لباس مرد لر ایران»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص2.</ref> سربند‌های لری جزئی از هویت این قوم محسوب می‌شود که مردان، آن را به‌دور کلاه یا به‌دور گردن می‌بندند.<ref>آرین‌پور، بررسی هویت فرهنگی قوم لر و قوم لک با تکیه بر پوشاک، 1400ش، ص105. </ref>

پیراهن

پیراهن مردان لر به‌رنگ سفید و رنگی است که برشی ساده دارد و به‌صورت راسته است. آستین‌های این پیراهن نیز راسته و گاه با سر دست است. یقة پیراهن ایستاده است که با سنجاقی بسته می‌شود. چاک پیراهن نیز یا تا زیر سینه<ref>امرائی و دیگران، «بررسی تطبیقی پوشاک اقوام لر و کرد با تأکید بر اهمیت زیبایی‌شناختی پوشش ایرانی-اسلامی و تأثیرات آن در توسعة گردشگری فرهنگی (مطالعة موردی استان لرستان و کرمانشاه)»، 1392ش، ص6.</ref> و یا در پهلوی گردن تعبیه شده است.<ref> مجابی، «لباس مرد لر ایران»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص4.</ref>

سِتره

از قدیمی‌ترین و بارزترین پوشاک سنتی ایران، روپوشی است که مردان لر در مواقع رسمی از آن استفاده می‌کنند. ستره، روپوشی جلوباز با بلندی تا زیر زانو است که دو بر آن روی هم می‌آید و به‌وسیلة شالی بسته می‌شود. ستره، دو جیب در پهلو و چاکی بلند در وسط پشت دارد و در دو نوع آستین‌دار و آستین کوتاه تهیه می‌شود. این لباس از معدود لباس‌های مردان ایران است که طرح آن اکثراً گل‌دار بوده، اما در مراسم‌های عزا، از رنگ‌های تیره استفاده می‌کنند. یقة ستره را پهن درنظر می‌گیرند و با پارچه‌ای مخملی به‌رنگ تیره تزیین می‌کنند.<ref>مجابی، «لباس مرد لر ایران»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص4.</ref> ستره، ساختاری مثلث‌شکل دارد که از تقاطع سه خط اریب به‌وجود آمده است و حالتی از جنگ‌جویی و حمله را نشان می‌دهد که با رنگ زرد برابری می‌کند. مثلث با رأس رو به بالا، نمادی از آتش و جنس مذکر است. آستین‌های عمودی و کشیده با بافتی نخی و یک‌دست، استحکام و صلابت ستره را نشان می‌دهند.<ref>نوراحمدی و دیگران، «مطالعة نشانه‌شناسی پوشاک اقوام لرستان در تبیین هویت فرهنگی»، 1400ش، ص17.</ref>

شال کمر

شالی است کم‌عرض، اما طویل، به‌درازای 6 تا 12 متر و پهنای 30 تا 90 سانتی‌متر که از پارچة ساده یا گل‌دار تهیه می‌شود.<ref> امرائی و دیگران،«بررسی تطبیقی پوشاک اقوام لر و کرد با تأکید بر اهمیت زیبایی‌شناختی پوشش ایرانی-اسلامی و تأثیرات آن در توسعة گردشگری فرهنگی (مطالعة موردی استان لرستان و کرمانشاه)»، 1392ش ص6.</ref> مردان لر شال را روی ستره می‌بندند تا از پیش، آمادة کار و جنگ باشند.<ref>آرین‌پور، بررسی هویت فرهنگی قوم لر و قوم لک با تکیه بر پوشاک، 1400ش، ص105.</ref> شال مردان لر به‌رنگ سفید و از پارچة چلوار است که در مواقع ضروری از آن به‌عنوان کفن یا پیچاندن جای زخم یا طناب استفاده می‌کنند.<ref>«پوشاک سنتی مردم لرستان|زیبایی در عین سادگی»، وب‌سایت کارناوال.</ref>

شلوار

شلوار مردان لر، شوال نام دارد که در زمان گذشته آن را به‌هنگام جنگ و دیگر مراسم‌ها می‌پوشیدند. مدل آن شبیه شلوار کردی، اما کمی کوچک‌تر و دمپای آن تنگ‌تر است. در گذشته به آن سواره‌بر می‌گفتند؛ چرا که برای سوار شدن بر اسب، خیلی راحت بود. قسمت بالای شلوار را به‌جای کش از نخ بافته‌شدة محکمی استفاده می‌کردند و آن را گره می‌زدند تا به‌راحتی باز نشود. امروزه به آن بیجامه می‌گویند.<ref>آرین‌پور، بررسی هویت فرهنگی قوم لر و قوم لک با تکیه بر پوشاک، 1400ش، ص105.</ref> شلوار مردان لر به‌رنگ مشکی و جنس پارچة آن، دَبیت است.<ref>امرائی و دیگران، «بررسی تطبیقی پوشاک اقوام لر و کرد با تأکید بر اهمیت زیبایی‌شناختی پوشش ایرانی-اسلامی و تأثیرات آن در توسعة گردشگری فرهنگی (مطالعة موردی استان لرستان و کرمانشاه)»، 1392ش ص6.</ref>

چوقا (چوخا، چوغا)

بالاپوشی است از جنس پشم گوسفند که بیشتر در منطقة لرستان و چهارمحال و بختیاری<ref> «آشنایی با لباس و پوشش محلی مردان لرستان»، وب‌سایت همشهری آنلاین.</ref> و در بین لک‌های بیرانوند و حسنوند استفاده می‌شود.<ref>آرین‌پور، بررسی هویت فرهنگی قوم لر و قوم لک با تکیه بر پوشاک، 1400ش، ص107.</ref> چوقا، توسط زنان بختیاری بافته می‌شود.<ref>«آشنایی با لباس و پوشش محلی مردان لرستان»، وب‌سایت همشهری آنلاین.</ref> این پوشش، نازک و لطیف و با زمینة سفید یا شیری‌رنگ و خطوط راه‌راه عمودی است که این خطوط به‌رنگ آبی تیره یا مشکی هستند. چوغا دارای آستین کوتاه، جلوباز و قدی تا زیر زانو و چاکی در پشت دارد.<ref>آرین‌پور، بررسی هویت فرهنگی قوم لر و قوم لک با تکیه بر پوشاک، 1400ش، ص107.</ref> ساختار چوقا، مستطیل‌شکل است و خط افقی طراحی شده در مرکز، دو مربع را ایجاد می‌کند که نمادی از استحکام و صلابت است. وجود خط‌های تیره و روشن، یادآور مفهوم خوبی و بدی است.<ref> نوراحمدی و دیگران، «مطالعة نشانه‌شناسی پوشاک اقوام لرستان در تبیین هویت فرهنگی»، 1400ش، ص16.</ref> کوتاه و بلند بودن چوقا یادآور طرح ساختمان‌های دورة هخامنشی است که سیاهی رو به پایین نماد سرنگونی و سفیدی‌های رو به بالا نماد سربلندی را نشان می‌دهد.<ref>آرین‌پور، بررسی هویت فرهنگی قوم لر و قوم لک با تکیه بر پوشاک، 1400ش، ص108. </ref> استفاده از این لباس میان مردان لرستان کم‌رنگ شده؛ به‌طوری‌که حتی در مراسم‌ها به‌صورت نمادین هم از آن استفاده نمی‌شود و مردان در این مواقع از «شال و سُتره» استفاده می‌کنند. زنان لر، چوغاهای فیلی را با پارچه‌دوزی تزیین می‌کنند و نقشی از یقة برگی را با پارچة سیاه روی سینة چوقا می‌دوزند.<ref>«لباس سنتی لرستان از اصالت و زیبایی تا تنوع و رنگارنگی»، وب‌سایت خبرگزاری برنا.</ref>

کَپَنَک (فرجی)

قبایی است محکم و پشمی که معمولاً چوپانان از آن استفاده می‌کنند. در هنگام جنگ نیز به‌عنوان لباس رزم کاربرد دارد؛ زیرا ترکیب فشرده‌ای در ساختار آن به‌کار رفته است.<ref>«آشنایی با لباس و پوشش محلی مردان لرستان»، وب‌سایت همشهری آنلاین.</ref> جنس کپنک نمدی است و به رنگ‌های سفید، بور و قهوه‌ای تولید می‌شود. این قبا گرم است و نم باران از آن عبور نمی‌کند.<ref>آرین‌پور، بررسی هویت فرهنگی قوم لر و قوم لک با تکیه بر پوشاک، 1400ش، ص108.</ref>

کفش مردان لر

مردان لر، گیوه‌ای که رویة آن با نخ پنبه‌ای و پشمی بافته شده، می‌پوشند. تنوع گیوه‌های این منطقه به‌دلیل جنس زیرة آن است و مرغوب‌ترین آن‌ها گیوه‌ای است که زیرة آن از تکه‌های کرباس تهیه شده باشد. اگر سطح گیوه با نخ ضخیم پنبه‌ای دوخته شود، به آن «آژیه» می‌گویند.<ref>قائد‌رحمت، لباس لرهای فیلی در استان‌های لرستان، ایلام وکرمانشاه، 1393ش، ص63</ref> ساختار گیوه، بیضی (دایره‌ای) شکل است که حرکت و پایداری را نشان می‌دهد؛ همچنین سمبل خورشید، به‌معنای روح و روان به‌کار می‌رود.<ref> نوراحمدی و دیگران، «مطالعة نشانه‌شناسی پوشاک اقوام لرستان در تبیین هویت فرهنگی»، 1400ش، ص17.</ref> رنگ آبی نیز ویژگی‌های بیضی (دایره) را دارد که نمادی از ایمان، اعتقادات مذهبی و آرامش است.<ref>افشارمهاجر، رنگ‌شناسی، 1382ش، ص65.</ref> بعدها کفش‌های پلاستیکی و شبرو‌های کارخانه‌ای (ارسی) وارد زندگی مردم شد.<ref>آرین‌پور، بررسی هویت فرهنگی قوم لر و قوم لک با تکیه بر پوشاک، 1400ش، ص105.</ref>

تکنیک بافت چوقا

برای بافت چوقا از دار خوابیده استفاده می‌شود. تکنیک بافت آن نیز مانند تکنیک گلیم‌بافی است؛ با این تفاوت که چوقا ریز‌بافت‌تر است و بافت نازکی دارد. طول پارچه برای تهیة چوقا، 2.5 تا 3 متر و عرض آن 50 تا 70 سانتی‌متر است. جنس نخ تار از پنبه و جنس نخ پود از پشم است.<ref> «لباس سنتی لرستان از اصالت و زیبایی تا تنوع و رنگارنگی»، وب‌سایت خبرگزاری برنا.</ref>

اصالت در لباس لری

پوشش مردان لرستان با توجه به زیبایی و سادگی آن، نمادی از پوشش اصیل اسلامی است که امروزه تنها در برخی مناطق روستایی و عشایری دیده می‌شود. تنوع و تکثر از مهم‌ترین ویژگی‌های فرهنگ لری است که این امر را به بهترین شکل در لباس و پوشش خود نشان داده‌اند.<ref> «لباس سنتی لرستان از اصالت و زیبایی تا تنوع و رنگارنگی»، وب‌سایت خبرگزاری برنا.</ref>

فرهنگ و لباس محلی لری

قوم لر از اقوام اصیل ایرانی است که هویت و اصالت آن‌ها با دین اسلام و مذهب تشیع گره خورده است. هر یک از لباس‌هایی که برای زندگی روزانه، جنگ و عروسی طراحی شده، از جایگاه خاصی برخوردار است که رابطة بین لباس و فرهنگ را به‌وجود آورده است. سخت‌کوشی و غیرت، انجام بازی‌های گروهی برای تمام سنین و سادگی اقوام لر بر شکل‌گیری پوشاک آن‌ها تأثیر گذاشته است. بیشتر لباس‌های مردان لر، ساده، یک‌شکل و یک‌رنگ است که این امر، صلابت و اقتدار را در پوشاک مردان نشان می‌دهد.<ref> «نقش فرهنگ اجتماعی بر پوشش ومد، در غرب کشور»، وب‌سایت پایگاه خبری تحلیلی آوای سیمره.</ref>

کارکرد عملکردی پوشاک مردان لر

استفاده از الیاف پشم و پنبه در پوشاک به‌منظور حفاظت مردان در برابر عوامل طبیعی.
استفاده از الیاف طبیعی در رنگ لباس، با توجه به محل زندگی و در دسترس بودن مواد اولیه.
توجه به سادگی، گشادی (راحتی) و بلند بودن پوشاک قوم لر.
توجه به پالت رنگی، نشأت گرفته از طبیعت و نشانه‌های طبیعی.<ref>نوراحمدی و دیگران، «مطالعة نشانه‌شناسی پوشاک اقوام لرستان در تبیین هویت فرهنگی»، 1400ش، ص20. </ref>

پانویس

منابع

آرین‌پور، افسانه، بررسی هویت فرهنگی قوم لر و قوم لک با تکیه بر پوشاک، پایان‌نامة دورة کارشناسی ارشد، قزوین، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، 1400ش.
«آشنایی با لباس و پوشش محلی مردان لرستان»، وب‌سایت همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 9 خرداد 1399ش.
افشارمهاجر، کامران، رنگ‌شناسی، تهران، شقایق روستا، 1382ش.
امرائی، علی و دیگران،«بررسی تطبیقی پوشاک اقوام لر و کرد با تأکید بر اهمیت زیبایی شناختی پوشش ایرانی-اسلامی و تأثیرات آن در توسعة گردشگری فرهنگی (مطالعة موردی استان لرستان و کرمانشاه)»، دومین همایش ملی گردشگری و طبیعت‌گردی ایران زمین، 1392ش.
«پوشاک سنتی مردم لرستان|زیبایی در عین سادگی»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ درج مطلب: 19 مهر 1399ش.
قائدرحمت، عیسی، لباس لرهای فیلی در استان‌های لرستان، ایلام و کرمانشاه، قم، مطیع، 1393ش.
«لباس سنتی لرستان از اصالت و زیبایی تا تنوع و رنگارنگی»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 19 خرداد 1402ش.
مجابی، سید‌علی، «لباس مرد لر ایران»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، تاریخ بازدید: 5 مرداد 1403ش.
«نقش فرهنگ اجتماعی بر پوشش ومد، در غرب کشور»، وب‌سایت پایگاه خبری تحلیلی آوای سیمره، تاریخ درج مطلب: 17 فروردین 1400ش.
نوراحمدی، سهیلا و دیگران، «مطالعة نشانه‌شناسی پوشاک اقوام لرستان در تبیین هویت فرهنگی»، فصلنامة هنرهای کاربردی، بهار 1400ش.

@@ خط ۳۲: / خط ۳۲: @@
 کوتاه و بلند بودن چوقا یادآور طرح ساختمان‌های دورة هخامنشی است که سیاهی رو به پایین نماد سرنگونی و سفیدی‌های رو به بالا نماد سربلندی را نشان می‌دهد.<ref>آرین‌پور، بررسی هویت فرهنگی قوم لر و قوم لک با تکیه بر پوشاک، 1400ش، ص108. </ref>
 استفاده از این لباس میان مردان لرستان کم‌رنگ شده؛ به‌طوری‌که حتی در مراسم‌ها به‌صورت نمادین هم از آن استفاده نمی‌شود و مردان در این مواقع از «شال و سُتره» استفاده می‌کنند. زنان لر، چوغاهای فیلی را با پارچه‌دوزی تزیین می‌کنند و نقشی از یقة برگی را با پارچة سیاه روی سینة چوقا می‌دوزند.<ref>[https://borna.news/fa/news/1483317/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AA-%D9%88-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D8%AA%D9%86%D9%88%D8%B9-%D9%88- «لباس سنتی لرستان از اصالت و زیبایی تا تنوع و رنگارنگی»، وب‌سایت خبرگزاری برنا.]</ref>
-===کَپَنَک(فرجی)===
+===کَپَنَک (فرجی)===
 قبایی است محکم و پشمی که معمولاً چوپانان از آن استفاده می‌کنند. در هنگام جنگ نیز به‌عنوان لباس رزم کاربرد دارد؛ زیرا ترکیب فشرده‌ای در ساختار آن به‌کار رفته است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/494633/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%88-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «آشنایی با لباس و پوشش محلی مردان لرستان»، وب‌سایت همشهری آنلاین.]</ref>  جنس کپنک نمدی است  و به رنگ‌های سفید، بور و قهوه‌ای تولید می‌شود. این قبا گرم است و نم باران از آن عبور نمی‌کند.<ref>آرین‌پور، بررسی هویت فرهنگی قوم لر و قوم لک با تکیه بر پوشاک، 1400ش، ص108.</ref>
 ==کفش مردان لر==
 مردان لر، گیوه‌ای که رویة آن با نخ پنبه‌ای و پشمی بافته شده، می‌پوشند. تنوع گیوه‌های این منطقه به‌دلیل جنس زیرة آن است و مرغوب‌ترین آن‌ها گیوه‌ای است که زیرة آن از تکه‌های کرباس تهیه شده باشد. اگر سطح گیوه با نخ ضخیم پنبه‌ای دوخته شود، به آن «آژیه» می‌گویند.<ref>قائد‌رحمت، لباس لرهای فیلی در استان‌های لرستان، ایلام وکرمانشاه، 1393ش، ص63</ref>  ساختار گیوه، بیضی (دایره‌ای) شکل است که حرکت و پایداری را نشان می‌دهد؛ همچنین سمبل خورشید، به‌معنای روح و روان به‌کار می‌رود.<ref> [https://aaj.semnan.ac.ir/article_5160_ae6a27eed944c6ba64fe894baeacb2d1.pdf نوراحمدی و دیگران، «مطالعة نشانه‌شناسی پوشاک اقوام لرستان در تبیین هویت فرهنگی»، 1400ش، ص17.]</ref>  رنگ آبی نیز ویژگی‌های بیضی (دایره) را دارد که نمادی از ایمان، اعتقادات مذهبی و آرامش است.<ref>افشارمهاجر، رنگ‌شناسی، 1382ش، ص65.</ref>  بعدها کفش‌های پلاستیکی و شبرو‌های کارخانه‌ای (ارسی) وارد زندگی مردم شد.<ref>آرین‌پور، بررسی هویت فرهنگی قوم لر و قوم لک با تکیه بر پوشاک، 1400ش، ص105.</ref>