تماشاگری جنسی

تماشاگری جنسی؛ میل شدید جنسی به تماشای بدن برهنه یا فعالیت جنسی دیگران.

افراد مبتلا به اختلال تماشاگری جنسی شدیداً علاقه به چشم‌چرانی دارند و دوست دارند افراد دیگر را در حالت برهنه شدن یا فعالیت جنسی تماشا کنند. این اختلال، زندگی فرد را در معرض انواع آسیب‌ها مانند افزایش فشار روانی، بی‌اعتمادی به همسر، تنوع‌طلبی جنسی و کاهش میل به همسر قرار می‌دهد. عوامل مختلفی از قبیل نارضایتی از همسر و مشاهده روابط جنسی والدین می‌تواند زمینه‌ساز بروز این اختلال باشد.

مفهوم‌شناسی

اختلال تماشاگری جنسی به‌معنای میل شدید و اشتغال مداوم ذهنی برای ارضا شدن از طریق تماشاگری است؛ منتها فرد مبتلا دوست دارد بدون اینکه فرد مقابل متوجه شود، او را در وضعیت برهنه یا فعالیت جنسی، تماشا کند. به چنین افرادی چشم‌چران نیز گفته می‌شود. معمولاً این افراد هنگام تماشا یا بعد از آن اقدام به خودارضایی می‌کنند.<ref>باقری، «اختلال تماشاگری جنسی چیست: معرفی، علائم و درمان»، وب‌سایت مشاوت.</ref>

معیارهای تشخیصی اختلال تماشاگری جنسی

بر اساس DSM-5، برای تشخیص این اختلال باید سه معیار زیر در فرد احراز شود:

الف- فرد در طی یک دوره حداقل شش‌ماهه میل جنسی شدید و مداوم به تماشای افراد بی‌خبری دارد که در وضعیت برهنه، درآوردن لباس یا فعالیت جنسی هستند. این تمایلات به‌صورت تخیلات جنسی یا رفتار چشم‌چرانی بروز می‌کند.

ب- فرد بر اساس این تمایلات جنسی عمل کرده است و یا اینکه همین تمایلات و خیال‌پردای‌ها منجر به مشکلات جدی در زمینه‌های مهم زندگی وی شده است.

ج- فرد مورد نظر حداقل 18 سال سن داشته باشد.<ref>Group of authors (APA), Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, p.687-688.</ref>

ویژگی‌های افراد مبتلا به تماشاگری جنسی

معمولاً چنین افرادی دارای والدینی هستند که روابط زناشویی مطلوب با یکدیگر ندارند. این افراد از لحاظ اجتماعی و جنسی رشد کافی کسب نکرده‌اند و نسبت به سایر گروه‌ها با تأخیر، فعالیت جنسی را تجربه می‌کنند. البته این افراد هر چه تجربه جنسی بیشتری داشته باشند، احتمال چشم‌چرانی آنها بیشتر هم می‌شود.<ref>-سنایی، «چشم‌چرانی چیست»، وب‌سایت دکتر سنایی.</ref> افراد مبتلا به این اختلال، به‌ندرت اقدام به ارتباط جنسی با افراد مورد تماشا می‌‌کنند و صِرفِ تماشا کردن برای این افراد لذت شدیدی دارد.<ref>باقری، «اختلال تماشاگری جنسی چیست: معرفی، علائم و درمان»، وب‌سایت مشاوت.</ref>

تماشاگری جنسی و جنسیت

تماشاگری جنسی متداول‌ترین ناهنجاری رفتار جنسی بالقوه به ‌شمار می‌آید. میزان شیوع این اختلال در بین افراد جامعه دقیقاً مشخص نیست. با این حال، در نمونه‌های غیربالینی، بالاترین شیوع ممکن در طول زندگی برای این اختلال در مردان تقریباً 12درصد و در زنان 4درصد تشخیص داده شده است.<ref>Group of authors (APA), Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, p687-688.</ref>

شیوع تماشاگری جنسی در بین مردان

تحقیقات علمی متعدد حاکی از این است که مردان نسبت به محرک‌های بینایی- شهوانی حساسیت بیشتری دارند و در مقابل زنان به محرک‌های لمسی حساس‌تر هستند. تحریک‌پذیری مردان نسبت به محرک‌های بینایی نیز ممکن است به‌صورت‌های گوناگون مانند تهیه عکس‌ها، مجلات و فیلم‌های پورن بروز کند.<ref>«کیهان: «چشم‌چرانی» مردان دلایل علمی دارد»، خیرگزاری ایسنا. </ref>

عوامل ایجاد اختلال تماشاگری جنسی

عوامل محیطی مانند سوءاستفاده جنسی در کودکی، اشتغال فکری شدید به مسائل جنسی یا زیاده‌خواهی جنسی می‌توانند زمینه را برای بروز این اختلال فراهم کنند.<ref>عرفانی‌کیا، «اختلال تماشاگری جنسی»، وب‌سایت ویرگول. </ref>

در ضمن این اختلال ممکن است بر اثر مشاهده تصادفی فردی که در حالت برهنه، درآوردن لباس یا فعالیت جنسی است، آغاز شود. سپس ادامۀ مشاهده موجب تقویت رفتار شده و تا حدی پیش می‌رود که به یک رفتار غیرعادی تبدیل شود.<ref>-«مقاله‌ای جامع در مورد اختلال تماشاگری جنسی یا چشم‌چرانی (Voyeuristic)»، وب‌سایت روان‌بنه.</ref> یکی دیگر از عوامل مؤثر در شکل‌گیری این اختلال، مشکل اضطراب فراگیر است؛ فرد مبتلا به این مشکل ممکن است برای رهایی از فشار روانی به انجام این عمل بپردازد.<ref>- «اختلال تماشاگری جنسی یا چشم‌چرانی علائم و درمان»، وب‌سایت آواژه.</ref> علاوه بر عوامل فوق خودنمایی زنان نیز در بروز اختلال چشم‌چرانی مؤثر است. مردان به‌طور طبیعی نسبت به اندام زنان حساس‌اند و پوشش نامناسب زنان باعث تحریک این گرایش در مردان می‌شود.<ref>- «عواقب و آسیب‌شناسی چشم‌چرانی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref>

نقش خانواده در تماشاگری جنسی

- مشاهده صحنه‌های نامناسب جنسی در کودکی؛ تجربیات نامناسب فرد در کودکی مثل مشاهده روابط جنسی والدین یا دیدن بدن برهنه خواهر و مادر می‌تواند در ابتلای فرد به چشم‌چرانی مؤثر باشد.<ref> -«تماشاگری جنسی (چشم‌چرانی) چیست و چه زمانی اختلال محسوب می‌شود؟»، وب‌سایت دکتر بهشتیان.</ref>

- نارضایتی از همسر؛ گاهی تماشاگری جنسی نشانه‌ای از نارضایتی جنسی فرد از همسرش است. در چنین صورتی بهتر است فرد همراه با همسرش جهت درمان اقدامات لازم را انجام دهد. <ref>- «اختلال تماشاگری جنسی یا چشم‌چرانی، علائم و درمان»، وب‌سایت آواژه.</ref>

پیامدهای تماشاگری جنسی

چشم‌چرانی در عرصه‌های مختلف زندگی آثار نامطلوبی به دنبال خواهد داشت:

الف- پیامدهای فردی و معنوی

پیدایش برخی بیماری‌های جسمی و روانی می‌تواند تحت تأثیر چشم‌چرانی باشد. فشار روانی ناشی از چشم‌چرانی ممکن است به مواردی از قبیل بی‌اشتهایی عصبی، سردرد، بی‌قراری و افسردگی منجر شود.

در روایات متعددی پیامدهای معنوی-اخروی گوناگون برای چشم‌چرانی و نگاه حرام بیان شده است؛ مواردی از قبیل کاشت بذر هوس در دل، پر شدن چشم از آتش در روز قیامت و ملعون فرشته‌ها شدن نمونه‌هایی از این پیامدها است. علاوه بر این موارد چشم‌چرانی می‌تواند باعث غفلت و فراموشی از یاد خدا، کدورت قلب و مقدمه گناهانی مثل زنا شود.

ب- پیامدهای خانوادگی

چشم‌چرانی از جنبه‌های متعددی می‌تواند تعاملات خانوادگی افراد را تحت تأثیر قرار دهد:

- کاهش آرامش روانی و افزایش التهاب و اضطراب؛ نگاه حرام، قوه جنسی فرد را تحریک می‌کند. فرد تحریک شده به‌راحتی سیر نمی‌شود و تشنه نگاه جنسی به دیگران است. این فرد چون نمی‌تواند آن کسانی را که نگاه کرده به دست آورد، دچار اختلال و احساس محرومیت شدید می‌شود.

- شک به همسر؛ فردی که قبل از ازدواج عادت به چشم‌چرانی داشته است، احتمال دارد نوعی شک و تردید نسبت به همسرش پیدا کند و گمان کند که همسرش هم مانند او نگاه آلوده به نامحرم دارد.

- تنوع‌طلبی و سرد شدن روابط زناشویی؛ فردی که قبل از ازدواج چشم‌چرانی را تجربه کرده است، پس از ازدواج ممکن است به‌خاطر عادت قبلی باز هم دنبال دیدن صحنه‌های جدید حرام باشد. به‌طور طبیعی، دیدن این صحنه‌ها روان او را دچار مشکل کرده و چه بسا زندگی فعلی او هم سرد شود و سراغ رفتارهای غیراخلاقی برود.

- مقایسه‌های هوس‌آلود؛ یکی از پیامدهای چشم‌چرانی مقایسه همسر با دیگران است. این مقایسه خانواده را در معرض نابودی قرار می‌دهد. چنین مقایسه‌ای چه در ذهن باشد و چه در زبان، مشکل ایجاد خواهد کرد. مقایسۀ ذهنی، موجب دلسردی شوهر و مقایسۀ زبانی علاوه بر دلسرد شدن، موجب ناراحتی همسرش نیز می‌شود.

- نگران دائمی از چشم‌چرانی دیگران نسبت به همسر؛ جوانانی که از طریق نگاه‌های هوس‌آلود با هم ازدواج کرده‌اند، در بسیاری از مواقع نگران نگاه دیگران می‌شوند که مبادا همسرشان شکار نگاه فرد دیگری شده و زندگی او خراب شود.

- انتظارات نابجا از همسر؛ هنگامی که مرد به‌خاطر مشاهده زنان دیگر میل جنسی‌اش برانگیخته می‌شود و نمی‌تواند با همه آنها رابطه برقرار کند، این نگاه تبدیل به نوعی عقده می‌شود. در این صورت ممکن است توقعات نابجای خود را به همسرش تحمیل کند. همسر نیز به‌تدریج از این توقعات خسته شده و روابط زناشویی آنها متزلزل می‌شود.

ج- پیامدهای اجتماعی

با توجه به آموزه‌های دینی نگاه نامشروع پیامدهای بدی در آرامش اجتماعی دارد؛ از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: توسعۀ فساد و فحشا، تزلزل بنیان خانواده، به دنیا آمدن کودکان نامشروع، بی‌اهمیتی افراد نسبت به دیگران و جامعه، عدم تربیت صحیح فرزندان،کاهش ازدواج و افزایش طلاق و کاهش امنیت اجتماعی.

روش‌های برخورد با تماشاگری جنسی همسر

فردی که همسرش چشم‌چرانی می‌کند، چند نکته را باید مورد توجه قرار دهد:

1- در مقابل دیگران به همسرش بابت چشم‌چرانی تذکر ندهد.

2- چشم‌چرانی همسر را نباید به نزدیکان اطلاع داد؛ مگر افراد رازداری که بتوانند بر همسر تأثیری داشته و او را از این رفتار بازدارند.

3- فرد خودش تلاش کند تا وظایفش را به‌عنوان همسر به خوبی انجام دهد.

4- رابطه عاطفی خود با همسرش را افزایش دهد.

5- در خانه و هنگام حضور همسر باید ظاهر خود را آراسته کرده و لباسی بپوشد که همسر دوست دارد.

6- برای تذکر باید موقعیت عاطفی مناسبی انتخاب کرده و بدون مشاجره با لحنی آرام تذکر دهد.

7- تلاش کند تا همسر به مجالس مذهبی جذب شود.

8- همسر را ترغیب به انجام فرایض دینی کند.

9- رابطه جنسی خود را با همسرش متنوع و بیشتر کند.

10- مراقب ارتباطات کلامی و بصری خود در مقابل نامحرم باشد.

11- تصاویر معنوی در منزل نصب کند. چنین تصاویری نیز می‌تواند اثر مفید بر رفتار همسر داشته باشد.

12- از صبر، توکل به خدا و توسل به ائمه معصومین برای رفع مشکل غفلت نکند.

13- در تعامل با همسر اعتقادات و ایمان او را برجسته کند.

فلسفه ممنوعیت تماشاگری جنسی

باید توجه داشت که بین چشم و دل رابطه تنگاتنگی وجود دارد؛ اگر نگاه سالم و پاک باشد، دل نورانی و باصفا می‌شود؛ ولی اگر نگاه آلوده به گناه باشد، دل تاریک و آشفته می‌شود. در واقع لازمه داشتن دل آرام و باطنی روشن حفظ چشم از حرام است. از سوی دیگر به این نکته نیز باید توجه داشت که هر جامعه‌ای برای سامان‌بخشی و جلوگیری از هرج‌و‌مرج در ارتباطات انسانی (از جمله روابط زن و مرد)، نیازمند قوانین و مقررات است. هر چند اسلام مخالف فعالیت سازنده زن در اجتماع نیست؛ ولی برای اینکه حضور زنان و روابط با مردان از حالت تعادل خارج نشود، لازم است نگاه‌ها کنترل شود. در واقع نگاه حرام، شروعی برای عدم تعادل و نابسامانی است و ادامه این فرایند می‌تواند منجر به بی‌نظمی و کاهش کیفیت زندگی آدمی شود و پیامدهایی از قبیل تزلزل بنیان خانواده و کاهش امنیت اجتماعی داشته باشد. از نظر امام سجاد نگاه حرام با حقوق چشم منافات دارد و نباید چشم در امور حرام مورد استفاده شود.

فواید پرهیز از تماشاگری جنسی

در روایات آثار و برکات بسیار خوبی برای چشم‌پاکی بیان شده است. کنترل چشم از گناه باعث دیدن شگفتی‌ها، راحتی قلب، نیک‌خویی، بهره‌مندی از حوریان بهشتی، چشیدن شیرینی ایمان و عدم گریه در روز قیامت است.

درمان تماشاگری جنسی

راه‌های متعددی برای حفظ نگاه در منابع دینی بیان شده است؛ مانند تقویت ایمان، توجه به آثار منفی نگاه آلوده، توجه به پاداش چشم‌پاکی، توجه به پاسخ‌گویی و مسئولیت چشم (چشم نعمت خدا است و نباید برای سرکشی استفاده شود؛ در روز قیامت از آنچه چشم مشاهده کرده است، سؤال خواهد شد.)، توجه به عنایت ویژه خداوند (فرد با ترک هر نگاه حرام مشمول عنایت و موهبت ویژه خداوند می‌شود)، محاسبه و توبه از چشم‌چرانی در هر شب و خواندن 11 مرتبه سوره توحید بعد از نماز صبح.

طبق منابع روانشناسی نیز برای درمان می‌توان از روش‌های متعددی از قبیل شرطی‌سازی اجتنابی، کاهش محرک‌های درونی جنسی و درمان‌های شناختی-رفتاری استفاده کرد. درمان شناختی-رفتاری به فرد در کنترل انگیزه تماشاگری جنسی کمک می‌کند تا راه‌های جدید و سالم‌تری برای برانگیختگی جنسی بیاموزد. البته اگر رفتار شدید باشد، درمانگران می‌توانند با استفاده داروهای ضد افسردگی مواد شیمیایی مغز را متعادل کرده و رفتار تکانشی را کاهش دهند. همچنین استفاده از داروهای ضدآندروژنی که میل جنسی را سرکوب می‌کنند نیز می‌تواند مؤثر باشد.

تأثیر معماری در کاهش تماشاگری جنسی

نوع معماری می‌تواند در پیشگیری از جرائم منافی عفت مثل چشم‌چرانی اثرگذار باشد. در این بین معماری ایرانی از طریق ایجاد مانع، کاهش وسوسه و پنهان‌سازی موضوعات محرک جرم، می‌تواند به کاهش و پیشگیری از این جرائم کمک کند. عناصر تأثیرگذار متعددی در این نوع معماری وجود دارد که در ادامه به چند مورد اشاره می‌شود: یکی از اصول مهم در معماری ایرانی- اسلامی محرمیت و درون‌گرایی است. در این معماری ارتباط درون منزل با فضای بیرونی به‌صورت رایج امروزی نیست. ساکنین خانه خلوت دیداری دارند و هر عابری نمی‌تواند محیط داخل خانه را مشاهده کرده و بر آن آگاهی یابد. در این خانه‌ها اندرونی و بیرونی وجود دارد، به صدا درآمدن درب منازل متفاوت است و درب ورودی منازل روبه‌روی هم باز نمی‌شود. فضاهای خصوص کودک از والدین تفکیک شده است. از پنجره‌های مشبک و شیشه‌های رنگی استفاده شده است. بلندمرتبه‌سازی وجود ندارد. مکان‌یابی عناصر اصلی مثل مسجد و بازار در شریان اصلی شهر است. در واقع مکان این عناصر به‌گونه‌ای است که افردا زیادی بتوانند ناظر بر این اماکن باشند. در چنین شرایطی نظارت اجتماعی با کنترل غیررسمی باعث کاستن جرم می‌شود.

احکام نگاه

نگاه مرد به محارم؛ نگاه مرد به عورتین محارم خود غیر همسر حرام است و نگاه به غیرعورتین آنها اگر با لذت و شهوت باشد، حرام است.

نگاه مرد به زن نامحرم؛ نگاه كردن مرد به بدن و موی زن نامحرم چه با قصد لذت، چه بدون آن، چه با ترس از وقوع حرام و چه بدون آن حرام است. همچنین نگاه كردن به صورت و دست‌ها تا مچ نامحرم اگر به قصد لذت يا با ترس وقوع حرام باشد نیز حرام است؛ ولی نگاه بدون لذت جنسی، درصورتی که این مواضع بدون آرایش یا زیور باشد، جایز است.

نگاه زن به مرد نامحرم؛ نگاه كردن زن به بدن مرد نامحرم حرام است؛ مگر به جاهایى از بدن كه در عرف مردم لزومی به پوشاندن آنها نیست؛ مثل سر، دست‌ها و ساق پاها كه نگاه كردن زن به اين قسمت‌ها اگر بدون لذت و ترس در وقوع حرام باشد، اشكال ندارد.

نگاه به زن بی‌باک؛ نگاه كردن به بدن زن‌هاى بدحجاب که اگر آنها را امر به حجاب هم کنند، اعتنا نمی‌کنند، اشکالی ندارد؛ البته به‌ شرطی که قصد لذت و ترس وقوع در حرام نباشد.

نگاه به غیرمسلمان؛ نگاه به قسمت‌هایی از بدن غیرمسلمان که معمولاً در عرف نمی‌پوشانند، به‌ شرطی که همراه با لذت جنسی نباشد، جایز است.

منابع

• -«آثار و برکات چشم‌پاکی»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: 19 آبان 1390ش.
• - «اختلال تماشاگری جنسی یا چشم‌چرانی علائم و درمان»، وب‌سایت آواژه، تاریخ بازدید: 21 اردیبهشت 1403ش.
• -اخوی، رضا، «پیامدهای منفی چشم‌چرانی»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 7 آذر 1391ش.
• -احسان‌پور، فاطمه، «بررسی پیامدهای نگاه حرام بر آرامش اجتماعی از دیدگاه آیات و روایات»، سومین کنفرانس ملی مطالعات کاربردی در فرآیندهای تعلیم و تربیت، 1402ش.
• -«انحراف جنسی چشم‌چرانی یا اختلال تماشاگری جنسی در DSM5» ، وب‌سایت روان‌رهنما، تاریخ بازدید: 21 اردیبهشت 1403ش.
• -«با چشم‌چرانی همسرم چه کنم؟!»، وب‌سایت مدرسه علمیه اسلام‌شناسی حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها، تاریخ بازدید: 20 اردیبهشت 1403ش.
• -باقری، ملیکا، «اختلال تماشاگری جنسی چیست: معرفی، علائم و درمان»، وب‌سایت مشاوت، تاریخ درج مطلب: 15 خرداد 1400ش.
• -«پوشش و نگاه کردن»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 14 مهر 1393ش.
• -«تماشاگری جنسی (چشم‌چرانی) چیست و چه زمانی اختلال محسوب می شود؟»، وب‌سایت دکتر بهشتیان، تاریخ درج مطلب: 26 اردیبهشت 1403ش.
• -«چهل حدیث درباره چشم‌چرانی»، وب‌سایت اربعینیات، تاریخ درج مطلب: 6 مرداد 1398ش.
• -حسینی‌سیستانی، سیدعلی، توضیح المسائل، قم، مهر، 1415ق.
• -«راه درمان چشم‌چرانی»، وب‌سایت ایمانور، تاریخ بازدید مطلب: 5 خرداد 1403ش.
• -«رساله حقوق امام سجاد (ع): حقوق اعضای بدن»، وب‌سایت مؤسسه تحقیقات و نشر و معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام، تاریخ درج مطلب: ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۴ش.
• -سنایی، کامیار، «چشم‌چرانی چیست»، وب‌سایت دکتر سنایی، تاریخ درج مطلب: 25 تیر ۱۳۹۹ش.
• - عرفانی‌کیا، محمد، «اختلال تماشاگری جنسی»، وب‌سایت ویرگول، تاریخ بازدید: 22 اردیبهشت 1403ش.
• -«عواقب و آسیب‌شناسی چشم‌چرانی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 25 شهریور 1393ش.
• -«فلسفه حرمت نگاه به نامحرم چیست؟»، وب‌سایت اسلام کوئست‌نت، تاریخ درج مطلب: 26 آذر 1391ش.
• - علم‌خواه، سیدمصطفی، «آثار چشم‌چراني و راهكارهاي درمان»، پرتال جامع علوم و معارف قرآن، تاریخ درج مطلب: 12 اردیبهشت 1388ش.
• -«کیهان: «چشم‌چرانی» مردان دلایل علمی دارد»، خیرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 17 مهر 1401ش.
• -مختاری، علی، «چشم‌چراني و هرزگي (1)»، وب‌سایت اندیشه برتر، تاریخ درج مطلب: 3 مهر 1395ش.
• -مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات، «آفات چشم‌چرانی»، وب‌سایت کیهان، تاریخ درج مطلب: 14 اسفند 1400ش.
• -«مقاله‌ای جامع در مورد اختلال تماشاگری جنسی یا چشم‌چرانی(Voyeuristic)»، وب‌سایت روان‌بنه، تاریخ درج مطلب: 3 مرداد 1402ش.
• -ملک میرزایی، سمیرا و کاظمی، سیدسجاد، «تأثیر معماری ایرانی اسلامی بر جرائم منافی عفت (با توجه خاص به بانوان)»، کارآگاه، سال 13، شماره 50، 1399ش.
• -میری، زهره سادات، «آثار و عوامل روانشناسی نگاه حلال و حرام بر سلامت فرد و خانواده در اسلام»، همایش بین‌المللی حکمرانی اخلاق و معنویت، آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمی (عج) با الگوگیری از زندگی، 1400ش.
• -«نگاه به نامحرم»، وب‌سایت مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، تاریخ درج مطلب: 15 مهر 1402ش.
• -«هشدارهای اجتماعی (9) چشم‌چرانی و هرزه‌چشمی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 8 آبان 1390ش.
• -Group of authors (APA), Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, American Psychiatric Association, Washington, DC & London, England, 2013.
• -"Voyeuristic Disorder", Psychology Today website, Last updated: 1 April 2022.